📖 🎧 Rudolf Steiner, pedagoog of futuroloog?
Hans Stolp (1942) is pastor en auteur van meer dan zestig boeken, waarvan velen over spirituele thema’s. Zijn stem werd een bekend geluid in de jaren dat hij als radiopastor bij de Nederlandse omroep Ikon werkte. Later verdiepte hij zich in de psychologie van Carl Jung en in het esoterische christendom. Ik spreek met Hans over zijn recent verschenen boek over Rudolf Steiner. Net als Tinneke Beeckman hier op Re-story vertelde dat we vandaag veel kunnen leren van Machiavelli’s lef geeft Hans Stolp aan dat Rudolf Steiner als stichter van een nieuwe cultuur ons de weg kan wijzen naar een grootse toekomst. “Het is heel belangrijk om juist in deze crisistijd te zorgen dat de inzichten van Rudolf Steiner levend blijven en niet verloren gaan, omdat ze de kiem voor de toekomst zijn.”
Hans Stolp
🎧 Luisteren
Je kunt het interview met Hans Stolp ook beluisteren via Soundcloud hieronder of in je favoriete podcastapp zoals Spotify, Apple Podcasts en App Mind. Zit jouw favoriete app er niet bij, laat het ons weten.
Hans Stolp schrijft in de inleiding van Rudolf Steiner: stichter van een nieuwe cultuur over een vondst op een rommelmarkt. Hij vindt er een toelichting van Rudolf Steiner op de vier evangeliën. Het is een life-changing moment voor hem, beaamt hij.
Hans: “Het Evangelie van Johannes is al jaren mijn lievelingsevangelie. Ik had alleen het gevoel dat daar zoveel meer geheimen in besloten lagen dan ik pakken kon. En toen ik die avond na het bezoek aan die rommelmarkt begon te lezen, was het alsof alles achter mekaar op zijn plek viel. Het was thuiskomen.”
Ontwikkelingsprincipe van de mens
Hans: “Dat komt omdat Rudolf Steiner, maar dat begreep ik achteraf pas, uitgaat van het ontwikkelingsprincipe en dat kenden we in het christendom niet. Wat ik in de theologie geleerd had, was dat Jezus Christus naar de aarde was gekomen, gekruisigd en gestorven was. Daarmee waren onze zonden vergeven en was in principe alles klaar.
“We zijn hier op aarde om leven na leven weer een stapje verder te zetten in de ontwikkeling van ons menszijn.”
Waarom we na het mysterie van Golgotha nog leven op aarde werd me nooit duidelijk. Maar bij Rudolf Steiner is het duidelijk: we zijn hier op aarde om leven na leven weer een stapje verder te zetten in de ontwikkeling van ons menszijn.
Wat bijvoorbeeld essentieel is voor deze tijd is de samenstelling van de mens. Ik heb als kind nog geleerd dat de mens bestaat uit een lichaam, een ziel en een geest. Maar wat moet je daar mee? Hoe zit dat dan?
Als je dan verder zoekt in de traditie dan zie je dat op het Concilie van Constantinopel in 869 de kerk heeft uitgesproken dat de mens alleen uit een lichaam en een ziel bestaat. De geest werd geschrapt. En zo'n honderd jaar geleden stelde de filosoof Nietzsche dat ‘de ziel een kleinigheid is aan het menselijk lichaam’. Zo werd ook de ziel geschrapt.
“De reductie van de mens van een lichaam, ziel en geest naar alleen maar een lichaam heeft tot op de dag van vandaag enorme gevolgen.”
Die reductie van de mens van een lichaam, ziel en geest naar alleen maar een lichaam heeft enorme gevolgen tot op de dag van vandaag.
Als je nu bij de coronacrisis ziet wat voor oplossingen regeringen nemen, dan zijn dat allemaal oplossingen en maatregelen die op het fysieke lichaam gericht zijn. Op de inwerking van die maatregelen op de ziel, laat staan de geest, hoor je niemand meer spreken.” (Hier kan je de lezing ‘Corona vraagt: wordt wakker’v an Hans Stolp terugkijken)
We zijn meer dan een fysiek lichaam
“En Steiner heeft die samenstelling van de mens uitgewerkt tot een vierledigheid”, gaat Hans verder.
“Als je kijkt naar een dood mens en een slapend mens, dan zie je een groot verschil: bij een slapend mens werken de levenskrachten of de etherische krachten op het fysieke lichaam in.”
“Als je kijkt naar een dood mens en een slapend mens, dan zie je een groot verschil: bij een slapend mens werken de levenskrachten of de etherische krachten op het fysieke lichaam in.
Bij een dood mens zijn die etherische krachten verdwenen. Dus bij een slapend mens zie je het fysieke en het etherisch lichaam.
Als een mens dan wakker wordt, dan zie je dat die mens bewust wordt, actief wordt, gaat denken en handelend is. Het verschil met een slapend mens is dat er bij een wakker mens nog een derde deel bijkomt: het astrale lichaam.
En ook die astrale krachten die bij het wakker worden in ons ontwaken werkzaam worden, nemen de vorm van ons lichaam aan. Dat is de aura rond ons die helderzienden kunnen waarnemen. In dat astrale lichaam werkt nog een kracht en die kun je de geest, het hogere Ik of het hoger Zelf noemen.
Dat betekent dat de mens bestaat uit een fysiek lichaam, een etherisch lichaam, een astraal lichaam en een hoger Ik en die vier moeten dan heel zorgvuldig op elkaar inwerken. Ziekte betekent bijvoorbeeld ook dat die lichamen niet goed op elkaar zijn afgestemd en niet goed samenwerken.”
Arrogantie overwinnen
Het grootste deel van de mensheid is vandaag nog gericht op de materie en vindt wat Hans Stolp over Steiner te vertellen heeft een zweverig verhaal. Daarvoor moeten we, zo schrijft hij in zijn boek, een arrogantie overwinnen om ons te verbinden met de wetenschap van de geest.
“Ja, dat denk ik zeker en dat gebeurt ook al. Als je bijvoorbeeld naar de landbouw kijkt, dan heb je de gangbare landbouw en daar tegenin de biologische landbouw. Het verschil is dat er bij de biologische landbouw geen gif wordt gebruikt.
Maar er is nog een derde vorm van landbouw die door Steiner geïnitieerd is en dat is de biologisch-dynamische landbouw. Die doet bij het bedrijven van de landbouw een beroep op de geest. Dan wordt niet alleen geen gif meer gebruikt, dan wordt er zo gewerkt dat de aarde en de planten door geestkracht kunnen groeien en ontstaan.”
De aarde heeft een midlifecrisis
Het is het begin van een heel nieuwe manier van denken, waarmee Rudolf Steiner volgens Hans ook een denkmodel aanreikt dat duidelijk maakt dat we anders moeten gaan denken over de werkelijke oorzaken van de milieuproblemen, CO2 en klimaatopwarming.
“Moeder Aarde verkeert dus in de overgang en wij moeten nu dus leren om haar weer met geestkracht te genezen.”
Hans: “Onze Moeder Aarde verkeert nu als het ware op het grote kantelpunt, de jaren die je in een mensenleven de midlifecrisis zou noemen. Moeder Aarde verkeert dus in de overgang en wij moeten nu dus leren om haar weer met geestkracht te genezen.
Ook dat klinkt voor velen zweverig, maar laat ik een concreet voorbeeld geven aan de hand van oudere mensen. Ik kwam laatst bij een pedicure, die ook in een bejaardencentrum werkte en ze vertelde me dat de oudere mensen in dat centrum allemaal zo chagrijnig werden.
“Is dat anders dan vroeger?”, vroeg ik.
“Ja”, zei ze, “vroeger waren de mensen veel aardiger en liever. Het lijkt wel of die oude mensen steeds bozer worden, kwaadaardiger”.
Dat zie je vaker, maar wat is dat dat oude mensen niet langer wijs zijn, maar boos en chagrijnig worden en zich aan de kant gezet voelen? Dat is omdat er geen enkele aandacht meer is voor het ontwikkelen van de geest.
“Als we eenmaal doorkrijgen dat de geest zo belangrijk is, komt er misschien ook aandacht voor het levende wezen van Moeder Aarde.”
En juist oudere mensen hebben de grote opdracht om die geest in zichzelf te ontwikkelen en daarmee jongeren van dienst te zijn.
Zo zie je hoe zonder dat mensen het doorhebben het ontbreken van aandacht voor de geest concreet doorwerkt in het dagelijkse leven.
Als we eenmaal doorkrijgen dat de geest zo belangrijk is, komt er misschien ook aandacht voor het levende wezen van Moeder Aarde en dat we de geestkrachten in haar moeten ontwaken. En dat moeten wij doen.”
De bijzondere tijd waarin wij leven
Hans Stolp is met zijn boek over Rudolf Steiner niet aan zijn proefstuk bezig. Hij is de auteur van meer dan zestig boeken, waaronder het in 2004 verschenen De bijzondere tijd waarin we leven . In dat boek maakt hij aan de hand van de grote wijsheidstradities van oost en west duidelijk dat onze huidige tijd beslissend is voor de overgang van onze gerichtheid op materie, op het fysieke lichaam, naar een gerichtheid op de geest.
“Nee, we zijn nog niet echt gevorderd”, antwoordt Hans als ik hem vraag hoe we er nu zestien jaar later voorstaan in die beslissende overgang van materie naar geest.
“We moeten door het diepste materialisme heen, maar we zullen gaan ervaren hoe we in dat materialisme volkomen vastlopen.”
“Wel in die zin, “gaat hij verder, “dat je ziet dat het materialisme alleen nog maar sterker wordt. Waarschijnlijk moet dat ook zo. Ik denk dat we door het diepste materialisme heen moeten gaan, maar we zullen gaan ervaren hoe we in dat materialisme volkomen vastlopen.
Het maakt duidelijk hoezeer wij al zijn weg gegroeid van de geest en hoezeer we ons alleen nog maar met de materie verbonden voelen. Dus er is een fundamentele verandering van gezindheid, van kijken naar het leven nodig om tot een beslissende omvorming te komen. En die heb ik wel bij Steiner gevonden hoe dat werkt en kan.
“Zelfs in de bankwereld zie je dat Triodos bank kijkt hoe geld behulpzaam kan zijn bij het omvormen van de samenleving.”
Gelukkig zijn er steeds meer mensen die dat beginnen te beseffen. Op kleine schaal zijn er overal initiatieven om het anders te gaan doen. Dat zie je in het onderwijs, maar zelfs in de bankwereld zie je dat Triodos bank kijkt hoe geld behulpzaam kan zijn bij het omvormen van de samenleving.”
Stichter van een nieuwe cultuur
Hans Stolp schrijft dat Rudolf Steiner ons de weg kan wijzen naar een grootse toekomst en noemt hem dan ook niet voor niks in de ondertitel ‘stichter van een nieuwe cultuur’.
Hans: “Steiner is de eerste esotericus, dus de grote geestelijke denker, die de kennis van de geest meteen heeft toegepast op het dagelijks leven. Dankzij hem zijn er allerlei nieuwe initiatieven gekomen. Laat ik een paar voorbeelden geven.
We kennen de antroposofische geneeskunde en daar maak ik dankbaar gebruik van. Mijn man heeft veertien jaar geleden leverkanker gekregen en in het ziekenhuis is hij opgegeven. Hij had nog maar twee maanden te leven.
Door de antroposofische geneeskunde die zich naast het fysieke lichaam ook op het etherisch en astrale lichaam richt is hij genezen. Dat kan volgens de artsen niet, maar het is toch waar en dat is dus met behulp van de geest.
Daarnaast heb je onderwijs: de vrijeschoolbeweging, de Steinerscholen in België, die dankzij de inzichten van Steiner is opgekomen. Je ziet deze vrijeschoolbeweging, waarbij er dus aandacht is voor de wereld van de geest en hoe je de geest in een kind kan respecteren en tot ontwikkeling laten komen, een triomftocht door de wereld maken: overal worden op dit moment nieuwe vrije scholen gesticht.
Tegelijkertijd zie je dat die vrijeschoolbeweging onder druk staat, omdat de overheid allerlei eisen stelt waaraan voldaan moet worden en die eigenlijk indruisen tegen het principe dat Steiner ons heeft aangereikt.
Ik noemde eerder al de biologisch-dynamische landbouw en het bankwezen. Wat ik dus probeer te vertellen, is hoezeer Steiner nieuwe initiatieven heeft gelanceerd en mogelijk gemaakt. En ondertussen werken ze wel en het zijn de eerste zaadjes van een nieuwe cultuur die werkelijk komen gaat, want die oude materialistische cultuur die zal instorten, is het niet vandaag dan morgen.”
De weg wijzen
Hans: “Als ik lezingen geef, zeg ik ook vaak tegen mensen: wij zijn ons aan het voorbereiden voor wanneer de klap gaat vallen en wanneer het materialisme echt instort.
“Als het oude bankwezen en het geldwezen instort, zullen mensen in paniek raken en moeten we ze de weg wijzen naar een hele nieuwe opzet voor onze samenleving en onze cultuur.”
Als het oude bankwezen en het geldwezen instort, zullen mensen in paniek raken. Je ziet mensen nu al door zo'n stevige grip als covid in paniek raken, laat staan wat er zal gebeuren als het geldwezen instort.
Dan moeten we klaar staan. In die totale paniek die dan ontstaat, zullen we de mensen de weg moeten wijzen naar een hele nieuwe opzet voor onze samenleving en onze cultuur.
Dus er gaat een crisis komen en de vraag is of er mensen zijn die wakker worden en hoe meer mensen wakker worden hoe soepeler die crisis zal verlopen. Zo simpel is het eigenlijk.
Dat hoeft gelukkig niet altijd door ingrijpende dingen, maar omdat we zo diep gezakt zijn, moet er soms een stevige wake-upcall komen. Juist omdat we zo vastzitten in een ander soort denken dat in wezen achterhaald is.
Steiner heeft na de Eerste Wereldoorlog geprobeerd allerlei politici te interesseren voor een heel andere manier van menszijn en een heel andere samenleving. Dat is toen niet gelukt en dus heeft hij zich vooral gericht op mensen inzicht geven via boeken en door het organiseren van die werkgebieden, de transformaties in het klein in het onderwijs, de banken ... Van daaruit moet dan toch de grote transformatie komen.
Kiem voor de toekomst
Maar Hans ziet vandaag nog geen mensen die het gedachtegoed van Steiner oppakken om wat hem toen niet gelukt is toch op de kaart te zetten. Dat komt volgens hem omdat ook de Steinerbeweging door een crisis gaat.
Hans: “Ik denk dat ook de Steinerbeweging als ik het zo waarneem op dit moment door een crisis heen gaat. Er kwam een heel groot enthousiasme mee bij die eerste leerlingen die Rudolf Steiner ook hebben ontmoet en ervaren en het lijkt alsof dat enthousiasme nu een beetje weggeëbd is.
“ik wacht op een jongere generatie die Steiner ontdekt en dat met een hele nieuwe begeestering in de wereld gaat neerzetten.”
Dat enthousiasme moet weer opnieuw worden uitgevonden en ik wacht op een jongere generatie die Steiner ontdekt en dat met een hele nieuwe begeestering in de wereld gaat neerzetten.
We gaan nu door een kritische tussenfase door, denk ik. Dus het wordt heel spannend hoe gaat dit aflopen. Ik ben blij dat ik in deze tijd leef om juist in deze crisistijd te zorgen dat de inzichten van Rudolf Steiner levend blijven, omdat ze de kiem voor de toekomst zijn.”
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wij meten niet hoeveel mensen dit verhaal lezen, dat is niet zo relevant. Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met jou doen!
Wat neem jij mee uit de inzichten van Rudolf Steiner?