📖 Filosofe Joke J. Hermsen: "Zonder hoop kunnen we niet geloven in de belofte van een nieuw begin"

“Het gaat erom opnieuw te leren hopen, want de hartstocht van de hoop maakt de mensen breder in plaats van smaller. Hoop is geen zweverig concept, maar bittere noodzaak om in verzet te komen en niet langer zwijgend in te stemmen met het huidige beleid."

Rosa Luxemburg (Foto: World History Archive)

"Wie niet meer hoopt, heeft het bij voorbaat al opgegeven", zei Rosa Luxemburg (1871-1919).

“Zonder hoop kunnen we niet geloven in de belofte van een nieuw begin, noch aan de mogelijkheid van verandering”

Zonder hoop kunnen we niet geloven in de belofte van een nieuw begin, noch aan de mogelijkheid van verandering, stelt schrijfster en filosofe Joke J. Hermsen in haar essay Het tij keren.

In het essay spant Joke met inzichten van politiek denkers Rosa Luxemburg (1871-1919) en Hannah Arendt (1906-1975) de draad tussen verleden en toekomst om zo beter voorbereid te zijn op de mogelijkheden die in het heden verscholen liggen.

Ze vraagt zich af of en hoe de inzichten van Luxemburg en Arendt ons kunnen helpen bij de transitie naar een meer duurzame, menselijke en solidaire samenleving.

Hoop speelt daarbij een cruciale rol.

Joke schrijft …

“Aan hoop ontbrak het Luxemburg niet, maar ons misschien wel. Zij leefde al sinds haar jeugd met de overtuiging dat het kapitalisme een voor de mensheid en de aarde destructief model is, terwijl wij leven met de gedachte dat er geen ander systeem mogelijk is.

“Hoe kunnen we de problemen te lijf gaan als we de wereld met een sceptische of cynische blik blijven beschouwen?”

Dat schiet niet op. Want hoe gaan we op die voet verder? Hoe kunnen we de problemen te lijf gaan als we de wereld met een sceptische of cynische blik blijven beschouwen?

Behalve goed en aandachtig om ons heen kijken en de berichten over de werkelijkheid zorgvuldig ontrafelen, zodat we leugens van waarheid kunnen onderscheiden en tot weloverwogen oordelen over de wereld kunnen komen, kwam ik in dat laatste essay (Melancholie van de onrust, 2017) tot de conclusie dat we op zoek moeten gaan naar hoopvolle ideeën en verhalen, die we nu eenmaal nodig hebben om in beweging te komen.

“Alleen gevoelens van hoop en verwachting kunnen de mens aansporen met de huidige status quo geen genoegen te nemen, de gebaande paden te verlaten en zowel onszelf als de samenleving duurzaam verder te ontwikkelen”

Een zoektocht die door de joods-Duitse denker Ernst Bloch ‘de werking van het principe van de hoop’ genoemd wordt. In zijn boek Das Prinzip Hoffnung (1955) maakte Bloch duidelijk dat alleen gevoelens van hoop en verwachting de mens kunnen aansporen met de huidige status quo geen genoegen te nemen, de gebaande paden te verlaten en zowel onszelf als de samenleving duurzaam verder te ontwikkelen.

‘Het gaat erom opnieuw te leren hopen,’ schreef Bloch, ‘want de hartstocht van de hoop maakt de mensen breder in plaats van smaller.’

Hoop is geen zweverig concept, maar bittere noodzaak om in verzet te komen en niet langer zwijgend in te stemmen met het huidige beleid."

(Bron: Joke J. Hermsen, Het tij keren p27-28)