📖🎧 Met de verhalen in de docu ‘The Cost of Growth’ wil klimaatactivist Anuna De Wever Van der Heyden kijkers in hun hart raken
Voor wie blijft de economie groeien? Hoeveel kost groei ons écht? Hoe kan een economie gedreven door democratie, rechtvaardigheid en welzijn eruitzien? Op die en nog meer vragen zoeken klimaatactivisten Anuna De Wever Van der Heyden en Lena Hartog een antwoord in de documentaire The Cost of Growth.
Anuna De Wever Van der Heyden
De documentaire The Cost of Growth maakt duidelijk waarom het model van oneindige economische groei niet houdbaar is.
Het is ook een verdieping voor Anuna zelf die in 2019 een van de gezichten werd van de klimaatmarsen in België.
Het belang van de inhoud van de film sluit aan bij de inzichten waarover ze schrijft in haar boek Laten we eerlijk zijn
‘Het klimaatdebat ging niet over klimaat of over wat nodig is om klimaatverandering tegen te gaan. Keer op keer werden wij geconfronteerd met een neoliberale ideologie die het enkel wou hebben over de competitiviteit van de bedrijven en economische groei.’ (Laten we eerlijk zijn, p47).
De klimaatcrisis is volgens Anuna geworteld in ongelijkheid, kolonialisme en kapitalistische structuren. Ze legt in boek en film de nadruk op de destructieve logica van eindeloze groei.
🎧 Luisteren
Je kan het interview met Sven Bullaert ook beluisteren. via Soundcloud (hieronder) op Spotify of Apple Podcasts.
Tof als je na het luisteren ook een waardering geeft! Dank ook om het te delen zodat we meer mensen kunnen inspireren met de verhalen die we maken.
👁️ Kom naar de docu The Cost of Growth kijken
Op woensdag 5 november vertonen Linx+, LUCA School of Arts en Re-story in samenwerking met Anuna de documentaire in LUCA School of Arts. Na de film is er een nagesprek met een panel en publiek.
Machtsdynamiek
Dat thema is voor haar zo urgent geworden omdat ze het gevoel heeft dat we in tijdnood komen.
Anuna: "We are running out of time als we puur naar de biofysische realiteit van de klimaatcrisis kijken. En we blijven maar op de oppervlakte babbelen over de klimaatcrisis alsof het een probleem is dat we moeten oplossen. Dat brengt ons geen stap verder.
Het probleem achter de klimaatcrisis is de machtsdynamiek. Het is heel koloniaal, maar je ziet het ook vandaag in de ongelijkheid tussen mensen.
Een hele kleine groep mensen heeft heel veel macht, is enorm rijk aan het worden en stoot veel CO2 uit in vergelijking met de meerderheid van de mensen.
Op het einde van de documentaire zegt Fati N’Zi Hassane, directeur van Oxfam Afrika, dan ook dat de grootste hoop is dat als we collectief kunnen voelen dat de meerderheid van de mensen in de wereld geen baat heeft bij dit systeem, we collectief in weerstand kunnen komen.
Ik voel dat ik als een van de voortrekkers van de klimaatmarsen in België in 2019 het debat ook veel te oppervlakkig heb gehouden.
Door het te hebben over oplossingen, politieke ambities en wat beleidsmatig moet veranderen in plaats van te kijken naar de onderliggende vragen.
Leven wij eigenlijk in een democratie? Kunnen wij als burgers mee bepalen wat er gaat gebeuren? Welke industrieën zijn verantwoordelijk voor de klimaatcrisis? Van waar komen zij? Wie investeert er nog in?
Dan kom je altijd bij dezelfde grote, machtige bedrijven, geldschieters, aandeelhouders en CEO's die dit systeem in stand houden.
Als wij niet durven die macht aan te kaarten, kunnen wij niks veranderen aan de klimaatcrisis.”
Maatschappelijke conversatie
Anuna: “Ik voel dat het tijd is om dat gesprek te verdiepen op een manier zodat veel mensen daar deel van kunnen uitmaken.
Dat is ook wat Lena Hartog, ecologisch econome Brototi Roy en ik bijna twee jaar geleden deden besluiten om deze documentaire te maken.
Omdat wij als klimaatactivisten meer en meer begonnen na te denken over degrowth, niet-extractivistische en dekoloniale economieën merkten we dat heel de scène daarrond heel academisch is.
Wij hebben het gevoel dat het een veel grotere maatschappelijke conversatie zou moeten kunnen zijn. Ook voor mensen die niet elke dag de tijd hebben om daar intellectueel mee bezig te zijn.
De documentaire wil die boodschap daarom op een tastbare en toegankelijke manier aan mensen overbrengen.
Dat doen we in de documentaire door op drie verhalen te focussen. Boeren in Servië die aan het vechten zijn tegen lithiummijnen.
Inheemse volkeren in Sapmi die aan het vechten zijn tegen windmolens die op gestolen Sami-landen worden gebouwd en waarvoor die gronden worden opgeblazen.
Net zoals lithium als een mineraal voor de groene transitie wordt gezien, worden ook windmolens zogezegd als klimaatvriendelijk gezien.
Het derde verhaal in de docu is dat van de arbeiders van een Italiaanse fabriek, die van de ene op de andere dag ontslagen worden en beslissen om de fabriek te bezetten.
Die drie struggles - de boeren, de inheemse volkeren en de arbeiders - hebben allemaal iets gemeen: ze vechten tegen de basisassumpties van de groeieconomie.
En dat gaat over het goedkoper maken en het verwaarloosbare aan mensenlevens, aan de natuur en aan de manier waarop we met elkaar leven.
Met hulp van experten zoals sociaal antropoloog Jason Hickel, historicus Vijay Prashad, modeontwerpster Rachida Aziz en klimaatactiviste Greta Thunberg en Oxfam afrika directeur Fati N'Zi Hassane wordt het verband tussen die verhalen duidelijk gemaakt.
Op het einde van de documentaire is er ook een gesprek tussen Lena en mij, waarbij we de documentaire overschouwend, vaststellen dat gemeenschapsopbouw misschien naïef klinkt, maar dat gemeenschap en community in de realiteit en context van vandaag misschien het enige is dat we echt hebben.
Dat betekent ook dat we moeten stoppen met elkaar af te schieten in de fouten die we maken.
Dat we moeten stoppen met het debat te intellectualiseren waardoor mensen het gevoel hebben daar geen deel van te kunnen zijn. Omdat ze denken dat hun analyse, verhaal of persoonlijke bijdrage er niet toe doen.
We moeten dat opentrekken naar wie in de samenleving nog wil vechten voor deze mensheid? Daar komt het op neer als je kijkt naar de klimaatcrisis, naar de genociden, naar het oorlog voeren: wie wil nog vechten voor de mensheid?”
Inzichtelijk maken hoe economie werkt
Wat de documentaire The Cost of Growth daarom op een toegankelijke en tastbare manier inzichtelijk wil maken, is hoe de wereldeconomie werkt.
Anuna: “Hoe onze wereldeconomie werkt, is dat de landen met hoge emissies en hoge inkomens zich in Europa, de VS, Australië, Nieuw-Zeeland, en Canada bevinden en dat die landen echt rijk worden door het uitbuiten en uitputten van mensenlevens, mineralen en grondstoffen van landen in het globale zuiden.
Dat is een diep koloniaal systeem dat meer dan vijfhonderd jaar geleden is begonnen en dat tot op vandaag blijft voortduren.
In de docu duiken we bijvoorbeeld in militarisme en oorlog, omdat we zien dat de genocide in Gaza een van de vele genocides is die westerse overheden en bedrijven hebben gesteund om toegang te krijgen tot arbeidskrachten en grondstoffen die nodig zijn om een aan groei verslaafde economie te doen blijven groeien.
Dat is een ongelooflijke machtsdynamiek die moeilijk is uit te leggen aan mensen die opgroeien met het narratief dat er ontwikkelingslanden bestaan en dat wij die machtsdynamiek aan het gelijktrekken zijn door humanitaire hulp te sturen.
Dat verhaal klopt absoluut niet. De rijkdom die wij in het Westen hebben, komt puur en alleen door uitbuiting van andere landen.
Dan gaat het niet alleen over moderne slavernij zoals bij bedrijven als Zara en Primark die in Bangladesh en Pakistan heel veel mensen uitbuiten aan hongerlonen.
Het gaat ook over genocides, over het uitroeien van mensen. Net zoals is gebeurd met de Native Americans, waardoor de VS een koloniale staat is geworden.
Uitbuiting is altijd inherent geweest aan dit systeem. Je hebt een uitvalsbasis nodig waar je mensenlevens en grondstoffen kan uitbuiten om dat ergens anders te accumuleren.
Dat is hoe kapitalisme werkt. Het kapitalisme is inherent een koloniaal systeem en westerse bedrijven hebben daar een faciliterende rol in. Net zoals bedrijven nu een faciliterende rol hebben in de genocide.
Maar er zijn heel machtige, rijke bedrijven die ervoor zorgen dat dat in stand blijft. H&M en Primark, maar ook bedrijven als olie- en gasbedrijven Shell, ExxonMobil en vermogensbeheerder BlackRock kunnen alleen bestaan door uit te buiten.
Kapitalisme kan dus alleen bestaan als je een opofferingszone creëert om ergens anders die rijkdom te verscharen.
Als je een economie bouwt die zich houdt aan de planetaire grenzen zoals de donuteconomie van Kate Raworth, dan heb je geen opofferingszone nodig. Omdat we ons dan collectief aan die grenzen houden.
En dat weten we ook. We zien dat in de allerrijkste landen zoals België, het Verenigd Koninkrijk en Amerika, de rijkdom bij een kleine 1-2-3 procent van de bevolking terecht komt.
Terwijl de grote meerderheid van de bevolking nog steeds moeite heeft met betaalbare huisvesting, goede gezondheidszorg en moeite hebben om op het einde van de maand hun rekeningen te betalen.
Dus ook binnen Europese landen werkt dat systeem helemaal niet voor het gros van de mensheid.
Door die verbanden in de documentaire duidelijk te maken, proberen we te bereiken dat mensen doorkrijgen en voelen hoe onze economie werkt en wat die nodig heeft om te blijven groeien. En dat we op die manier ongelijkheid nooit kunnen uitroeien en de klimaatcrisis nooit kunnen tegengaan.”
Strijd en verzet
Anuna: “De meeste sociale overwinningen van de laatste eeuwen zijn er gekomen door strijd en verzet. Niet omdat een machtige elite ineens een geweten kreeg en voelde dat ze misschien toch iets moesten veranderen.
Dus wat is onze strijd vandaag? Wat hebben wij vandaag te doen? Dat is de vraag.
Het gaat over beseffen in welke context wij leven en welke slachtoffers er vallen door de privileges die we ons toe-eigenen? En wat onze rol is om ons daartegen te verzetten.
Er gebeurt nu een genocide in Palestina. Wat doe je? Kijk je daarop toe? Of kom je in verzet en in actie? Ik ben ervan overtuigd dat veel mensen veel kunnen doen.
Ik merkte dat in Italië, waar we het GKN-collectief hebben gevolgd bij de bezetting van hun fabriek en dan in alliantie met de klimaatbeweging een herindustrialiseringsplan hebben gemaakt om die fabriek naar een duurzame fabriek om te bouwen.
De man die daar het woord voert, Dario Salvetti, heeft een keffiyeh aan. Hij ziet een directe parallel tussen de onderdrukking van de Palestijnen en de onderdrukking van hem als arbeider in een Italiaanse fabriek. Het lukt hem die link te leggen.
Hij pakt zijn rol op en neemt zijn verantwoordelijkheid. Dat is wel een awakening, denk ik, die in Europa nog moet gebeuren. Of aan het gebeuren is.
Ik denk dat heel veel mensen zich niet bewust zijn van de ongelooflijke uitbuitingseconomie waarin wij vastzitten. Je daarvan bewust worden, schept ruimte om dingen anders te gaan aanpakken.”
Herkenning
Anuna: “De docu is echt een verhaal door de ogen van de activisten en de groepen die we hebben gefilmd.
We volgen grassrootsbewegingen en experten, mensen die daar al heel hun leven mee bezig zijn en vanuit een heel menselijke kijk uitleggen hoe dat allemaal aan elkaar hangt.
Ik heb het gevoel dat dat mensen ook helpt om het te pakken. Dat het makkelijker is om die moeilijke thema's vast te pakken als je het ziet gebeuren in het leven van andere mensen.
We zien karakters als Ella en Ida in Sapmi, Dario in Italia, Mladin in Servië. Dat zijn mensen, zoals jij en ik, die eigenlijk door hun context op de frontlinie terechtkomen.
In plaats van bij de pakken neer te zitten, besluiten ze daar iets aan te gaan doen. Mij geeft het enorm veel kracht om dat te zien.
Ik hoop vooral dat mensen in hun hart geraakt worden door zich te verbinden met de mensen in de documentaire en zichzelf voor een stuk in hen te herkennen.
Ella en Ida, die in Sapmi aan het vechten zijn tegen de windmolens die daar worden gebouwd, hebben op een bepaald moment in de Supreme Court in Noorwegen gelijk gekregen dat de bouw van die windmolens illegaal is.
Die bedrijven mogen die gronden niet stelen en dus moeten die windturbines worden neergehaald. Maar dat gebeurde niet. Tweehonderd dagen niet. Driehonderd dagen niet. Vierhonderd dagen niet. Vijfhonderd dagen niet.
Dan pikten ze het niet meer en hebben ze op acht dagen tijd dertien ministeries bezet. Dan voel je dat als genoeg mensen wakker zijn en kwaad zijn over een fundamenteel onrecht, je snel kan schakelen.
Toen ik dat voor de eerste keer hoorde, voelde ik dat er soms van die kantelpunten zijn waarop ineens heel veel mensen of sterke bewegingen enorm veel in gang zetten.
Ik denk dat wij constant zaadjes planten voor de momenten van public outrage, waarbij echt fundamenteel dingen kunnen veranderen.
Dat zie ik in mijn beweging, en hier in België. Door de documentaire ben ik dat ook weer meer gaan zien over heel de wereld. Dat geeft me ongelooflijk veel hoop.”
Op woensdag 5 november vertonen we The cost of Growth in LUCA School of Arts in Gent. Kom je kijken Hier kan je je gratis inschrijven.
Maak jij verandering mee mogelijk!?
Met verhalen zoals het verhaal dat je net las, werken we aan een verhaalverandering waardoor mensen en organisaties weer kunnen floreren. Verhalen die vertellen hoe het anders kan. Die ogen openen en de kijk op de wereld veranderen. En daardoor verandering in gang zetten. Maak jij verandering mee mogelijk!? Word sympathisant met een bijdrage van 60 euro per jaar.