📖 Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme, maar leidt dat ook tot verandering?
“Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme”, zegt de democratische senator en voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders, maar leidt dat ook tot verandering?
Thomas Huriez van kledingmerk 1083
In oktober 2023 sprak de Amerikaanse democratische senator Bernie Sanders volle zalen toe in Amsterdam, Utrecht, Leiden, Brussel en Berlijn tijdens een promotour voor zijn nieuwste boek Het is oké om kwaad te zijn op kapitalisme .
Is kwaadheid een goede drijfveer om dingen in verandering te brengen?
Wat als we ons richten op waar we voor zijn in plaats van waar we tegen zijn? Of meer nog kwaad op zijn?
In plaats van onze kwaadheid op het kapitalisme te richten, kunnen we, volgens ons, beter de overstap maken naar een andere vorm van waardecreatie.
Armoede groeit
Bernie Sanders puurt de titel voor zijn boek uit zijn eigen kwaadheid over de toenemende armoede in zijn thuisland.
Zestig procent van de Amerikanen kan amper rondkomen. Het aantal daklozen neemt hand over hand toe. En de ziekteverzekering is een lachertje.
“In wat over het algemeen als het rijkste land ter wereld wordt beschouwd, is de levensverwachting als gevolg van de toenemende armoede al enkele jaren aan het dalen”, fulmineerde hij in een interview met het VRT Canvasprogramma Terzake.
“Drie Amerikanen beschikken over meer welvaart dan de 50% armsten”, gaf hij ook nog aan.
“En dat komt allemaal voort uit de aanhoudende bewering dat er geen alternatief is voor ons kapitalistische systeem.”
Wanhoopsziekten
Sanders staat ook stil bij wat Amerikaanse dokters ‘wanhoopsziekten’ noemen. Mensen die door de armoede steeds wanhopiger worden, grijpen naar ongezond eten, drugs en alcohol.
Dat is trouwens niet enkel in de Verenigde Staten zo. Dichter bij huis zien we op dat vlak onthutsende cijfers, zoals we ook aangaven in onze brief: Omdat ook jij kan niet zonder betekenis zijn.
Deze hallucinante cijfers worden altijd maar weer droog gemeld, maar in de wereld van afscheiding waarin we leven, lijkt niemand de moeite te nemen om er echt bij stil te staan en naar grondoorzaken ervan op zoek te gaan.
Dat ook de media hier nog nauwelijks bij stilstaan, is volgens Sanders wel degelijk de schuld van het ongebreidelde kapitalisme en gigantisme: acht mediaconglomeraten zijn in de Verenigde Staten verantwoordelijk voor 90% van wat de Amerikaanse bevolking hoort, leest en ziet.
Dat die wel aandacht besteden aan thema’s zoals Black Lives Matter is volgens Sanders niet meer dan een doekje voor het bloeden.
En het leidt bovendien bewust de aandacht af van het echte probleem van de toenemende armoede.
Daarom herhaalt hij in zijn boek dat de economie voor iedereen zou moeten werken en niet zoals nu enkel de 1% superrijken nog rijker maakt. Daarom is hij kwaad.
De vraag is natuurlijk wat er vanuit die kwaadheid gebeurt?
Zal die kwaadheid leiden tot een ‘revolutie van de hooivorken;, zoals Nick Hanauer waarschuwde in zijn TEDtalk van ondertussen al negen jaar geleden?
Of kan die kwaadheid ondernemers inspireren om niet langer te denken dat het enige doel van ondernemingen is om zoveel mogelijk winst te maken?
Om, zoals 181 CEO’s van de American Business Roundtable in 2019 al suggereerde, het aandeelhouderskapitalisme te vervangen door stakeholerkapitalisme.
Dat Bernie Sanders nog altijd zo kwaad is op het kapitalisme zegt misschien dat op dat vlak de afgelopen jaren te weinig veranderd is.
Dat bedrijven en organisaties er nog altijd niet in geslaagd zijn om te gaan voor een “positive sum game”, zoals in het gelijknamige boek van Re-story-coöperanten Herman Toch en Ann Maes wordt bepleit.
Het combineren van de ambitie om gezonde financiële resultaten neer te zetten en tegelijk ook voor een mooie maatschappelijke return te zorgen is ook de kerngedachte bij zebrabedrijven waarover we eerder schreven dat ze cruciaal zijn om de wereld in een andere richting te sturen.
Kapitalisme onder vuur
Niemand kan ontkennen dat het kapitalisme, zoals we dat als maatschappij pakweg de laatste tachtig jaar hebben ingevuld, steeds meer onder vuur ligt.
In de afgelopen jaren is het bedrijfsleven bekritiseerd als een belangrijke oorzaak van sociale, ecologische en economische problemen.
Er wordt steeds meer openlijk op gewezen dat materiële welvaart gepaard moet gaan met het collectieve welzijn, en dat de schade die aan mens en planeet wordt toegebracht ten koste van de materiële welstand van bedrijven te groot is.
Volgens de Harvardprofessoren Michael Porter en Mark Kramer moeten bedrijven daarvoor losbreken uit de verouderde en beperkte benadering van waardecreatie.
Omdat ze te zeer gefocust zijn op het optimaliseren van de financiële prestaties op korte termijn, zien ze de grootste onvervulde behoeften in de markt over het hoofd, en hebben ze te weinig oog voor bredere invloeden op hun succes op lange termijn.
Waarom zouden bedrijven anders het welzijn van hun klanten, de uitputting van natuurlijke hulpbronnen die van vitaal belang zijn voor hun bedrijf, de levensvatbaarheid van leveranciers en de economische problemen van de gemeenschappen waarin ze produceren en verkopen zo vaak over het hoofd zien, zo vragen de twee professoren zich af.
Al meer dan tien jaar houden zij een pleidooi voor een andere vorm van waardecreatie, gebaseerd op ‘gedeelde waarden’ en hun ideeën daarover zijn nog altijd brandend actueel.
Bedrijven zouden volgens hen het bedrijfsleven en de maatschappij weer dichter bij elkaar kunnen brengen door het genereren van economische waarde op een manier die ook waarde oplevert voor de maatschappij.
Voorlevers
Het is natuurlijk niet zo dat bedrijven op dat vlak niets doen. Zelfs een aantal heel grote organisaties hebben belangrijke stappen gezet. Denk maar aan wat iemand als Paul Polman, de voormalige CEO van Unilever en de auteur van het boek Netto Positief op dat vlak in beweging heeft gezet.
Alleen volstaan die inspanningen om producten en markten opnieuw te definiëren, om een andere definitie te geven aan productiviteit in de waardeketen en om de economie meer circulair en lokaal in te richten kennelijk niet om de kwaadheid van Bernie Sanders weg te nemen.
Met andere woorden: de ‘voorlevers’, zoals ze worden genoemd in het gelijknamige boek van Jelleke de Nooy (verkrijgbaar in de webshop van Re-story) zijn nog niet talrijk genoeg. Lees hier een verhaal op Re-story over het boek.
Wij zijn van oordeel dat we in plaats van kwaad te zijn op het kapitalisme precies aan die voorlevers meer aandacht moeten schenken om ze zichtbaar te maken, zoals we in de verhalen over denkers, doeners en makers op Re-story doen.
1083
De ideeën van de gedeelde waarde, van de positive sum game en van de zebra-economie sijpelen gelukkig steeds meer door.
Toch is het voor ondernemers die ze toepassen niet altijd gemakkelijk om op die manier het hoofd te bieden aan giganten die nog volgens een ander model werken.
Dat bleek bijvoorbeeld tijdens het debat tussen Peter Day van modegigant Shein, die in 2022 goed was voor een omzet van naar schatting dertig miljard dollar en Thomas Huriez van het Franse kledingfabrikant 1083, dat hij tien jaar geleden oprichtte en dat met 100% biologische of gerecycleerde jeans in Frankrijk een omzet van twaalf miljoen euro haalt.
De naam van Huriez’ bedrijf komt van de 1083 kilometer die de twee meest afgelegen steden van Frankrijk – Menton in het zuiden en Posporder in Bretagne – van elkaar scheiden.
Huriez is ervan overtuigd dat zeker in de mode-industrie lokale productie een must is om een steentje bij te dragen tot minder uitstoot van schadelijke stoffen.
1083 is de eerste producent van jeans van katoen dat is gesponnen, geweven en gebleekt in Frankrijk. Bovendien wordt het katoen op duurzame wijze gebleekt waardoor 95% minder water en 75% minder energie wordt gebruikt.
Het merk verkoopt zijn kledij tegen een veel duurdere prijs dan Shein, maar kan toch ook mooie winstcijfers en een gestage groei voorleggen.
In het debat valt vooral het engagement van Thomas Huriez op om zich af te zetten tegen de fast fashion waar Shein voor staat en die een bijzonder zware ecologische impact heeft.
Wij zijn ervan overtuigd dat 1083 net als tal van andere kleine en grotere bedrijven aantoont dat kapitalisme op een andere manier kan.
Op een manier die lokaal ook mensen gelukkig maakt omdat ze een zinvolle job hebben, wat ook weer bijdraagt aan het vermijden van de enorme kosten die verbonden zijn aan burn-outs en problemen met de mentale gezondheid.
Kwaad zijn op het kapitalisme mag volgens Bernie Sanders dan wel oké zijn, wij menen dat het de transitie naar een meer duurzame wereld meer en sneller vooruithelpt door de verhalen te brengen van bedrijven en organisaties die tonen dat het wél anders kan.
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Waar wind jij je over op en hoe kan je die kwaadheid inzetten voor iets waar je voor bent?
We horen het graag van je in de comments hieronder …