Wat als West-Vlaanderen de grootste kleine boerderij wordt?
Bart Mostaert
Van 3 tot en met 5 oktober 2023 vond in Kortrijk Futurotopia plaats, een driedaagse om de toekomst te vieren, te onderwijzen en te begrijpen. Er waren, sprekers, workshops, een documentaire en een boek. Dat boek Morgen begint vandaag schreef Re-story in opdracht van TUA West. Dit verhaal van Bart Mostaert, zaakvoerder van Goeste Restaurant & Tearoom en het ijsmerk L’Heritage & medebezieler KoKet, is een van de vierentwintig toekomstperspectieven die we voor het boek hebben opgetekend. Het is volgens een toekomstperspectief dat duidelijk maakt dat morgen vandaag begint.
“We hebben in West-Vlaanderen een unieke regio als het gaat over voeding. We hebben de beste grond ter wereld om voedsel te produceren. In Frankrijk is de grond bijvoorbeeld veel droger en armer.
We hebben een klimaat dat voorlopig nog vrij mild blijft. Er zijn tal van vooruitstrevende voedselproducenten en verwerkers. Met deze troeven hoop ik dat we in 2042 weer wat meer naar de kern van de zaak komen en bij voedselverwerking en productie niet alleen financiële en economische drijfveren nastreven en alles laten bepalen.
Door die te sterke klemtoon op de financiële aspecten is de bodem vandaag niet meer zo goed als ze was.
In de monocultuur van de laatste decennia is het gebruik van de grond een stuk substraat geworden dat je chemisch bewerkt om een zo hoog mogelijke productie van gewassen te krijgen.
Er is en wordt te weinig stilgestaan bij de impact daarvan. Van zodra we ook de impact van wat we doen op het welzijn van mens en natuur in rekening brengen, zullen automatisch duurzame processen en een duurzame mindset gecreëerd worden.
Meer en meer wetenschappelijk onderzoek linkt de effecten van de huidige industriële voedselproductie aan negatieve effecten op gezondheid en mentaal welzijn. Heel veel chronische ziekten van vandaag hebben we ooit in onze mond gestopt. Voeding moet terug de apotheek van de mensen worden.
Ik kom uit een landbouwfamilie. Mijn ouders hadden een klassiek Vlaams landbouwbedrijf met varkens, melkvee en wat akkerbouw. Ik ben opgegroeid in de landbouw en toen mijn ouders in 2014 wilden stoppen, kwam de vraag of mijn broer, zus of ik het bedrijf wilden voortzetten.
Niemand van ons zag dat zitten, ook omdat we nog in het klassieke perspectief zaten. Het is een sector waar veel en hard gewerkt wordt, maar je een product produceert waarvan je zelf de prijs niet mag bepalen.
Er is geen andere economische sector waar dit zo is. Het ondernemen is bij veel boeren verloren gegaan omdat het hen voor een stuk hele dagen werd voorgezegd. In mijn kinderjaren kwamen veel mensen op de hoeve die een link hadden met de agro-industrie.
Dat waren altijd mensen die op de een of andere manier gelinkt waren met de industrie. Het voer zorgde inderdaad dat de dieren sneller groeiden.
In de economische gedachte was dat een verbetering voor de boer, maar het achterliggende doel van de mensen die het kwamen promoten was voeders verkopen. In 2014 zijn mijn ouders gestopt met de boerderij en zijn ze een B&B gestart: L'heritage.
Zou ik met de kennis die ik vandaag heb weer voor die keuze in 2014 staan om het bedrijf van mijn ouders voort te zetten, had ik misschien wel ja gezegd, maar wat ik nu doe, komt ook voort uit waar mijn ouders ooit mee gestart zijn.
We zijn een moestuin begonnen op het stuk grond van mijn ouders waar we een deel van de groenten voor het restaurant zelf kweken om terug de korte keten te herstellen.
Mijn vader helpt de moestuin onderhouden. “Ik ken er niks van”, zegt hij dan. Voor hem gaat een nieuwe wereld open omdat we de natuur minder ‘doping’ geven dan hij altijd gewoon was.
In de toekomst gaan we meer en meer begrijpen hoe de natuur ons kan helpen in het kweken van duurzaam voedsel zonder te proberen om alles met onnatuurlijke processen en schadelijke stoffen naar onze hand te zetten.
Ik ben ervan overtuigd dat we met minder ingrijpen diverser en lekkerder eten op tafel zetten. Eten dat ons ook nog eens fysiek en mentaal gezonder maakt.
Ken je de film The Biggest Little Farm? De film vertelt het waargebeurde verhaal van een koppel dat het stadsleven achter zich laat en verruilt voor een verlaten boerderij.
De documentaire toont hoe dat paar in tien jaar tijd het dorre landschap transformeert in een biodiverse habitat voor de flora en fauna in de omgeving.
De film toont de zoektocht naar de hereniging van mens en natuur en dat dit niet vanzelf gaat. Er is ook tegenslag en frustratie.
De film laat goed zien hoe landbouw en natuur een geheel vormen en samen dat geheel instandhouden of tenietdoen. Dat kunnen we in West-Vlaanderen ook zijn: de grootste kleine boerderij.
Ik denk dat we als mens veel te veel de touwtjes in handen willen hebben. Misschien moeten we het een keer loslaten. Ik zie heel kleinschalig wat dan gebeurt in mijn eigen tuin op 600 vierkante meter.
Daar laten we het al een aantal jaar los door zo weinig mogelijk in te grijpen. Het is ongelofelijk hoeveel leven daar op korte termijn is gekomen door niet in te grijpen. In een lepel goede grond zitten meer levende organismen dan er mensen op deze planeet rondlopen. Dat is fenomenaal.
Diversiteit is van groot belang in alles. In de maatschappij, maar ook in landbouw. Tegen natuurgebied De Blankaart ligt De Woudezel, een boerderij, voedselbos en plantenkwekerij.
Wat daar allemaal aan plantensoorten staat, is ongelooflijk. Het zijn allemaal planten waar je nog nooit van hebt gehoord. Er is zoveel dat we hier nog kunnen kweken en dat er vandaag nog niet is.
Ook bij de Blauwe Spie, onze biodynamische groenteboer zie je wat mogelijk is: meer dan veertig soorten munt. Al die smaken. Zestig tot zeventig soorten tomaten, dat is een festival. We zijn die smaken vergeten.
In ons restaurant volgen we de seizoenen. In de klassieke koksopleiding wordt niet nagedacht over de oorsprong van de voeding of het seizoen. Het is belangrijker hoe het eruitziet dan wat erachter zit.
Koks denken daarom sterk vanuit gerechten en gaan dan op zoek naar de ingrediënten in plaats van omgekeerd: wat heb ik en wat kan ik daarmee doen. Dat is creativiteit.
Wij starten pas met tomaten als ze van de volle grond komen. Dat betekent dat wij van begin juli tot eind oktober tomaten hebben.
In veel restaurants heb je het hele jaar door tomaten en het ergste van al is dat je in de zomer nog altijd dezelfde smaakloze harde tomaten op je bord krijgt als in de winter. Onze voeding is niet altijd overal zomaar te krijgen, zeker als het gaat over groenten en fruit.
Mijn mama is altijd heel actief geweest om de korte keten te promoten. Ze was met ‘Westhoek hoeveproducten’ de voorloper van ‘100% West-Vlaams’.
Ik geloof dat de korte keten een beginpunt is, een stap naar de toekomst. Mensen die rechtsreeks een product aan een klant willen verkopen gaan op een heel andere manier om met wat ze doen. Het gaat over hoe je omgaat met je klanten, je medewerkers en je leveranciers. Dat sijpelt door.
Je voelt dat terugkomen: iets dat je goed doet, keert ooit terug. Ik geloof wel dat als je als landbouwer ervoor kiest om kleinschaliger te werken en je producten rechtstreeks aan de man brengt, je zelf de touwtjes in handen hebt. Je bepaalt dan zelf je prijzen.
Je gaat nog altijd keihard werken, maar je gaat ook meer zekerheid hebben en vooral veel meer voldoening hebben van wat je doet omdat je direct contact hebt met de mensen die kopen en eten wat jij verbouwt. Ze krijgen de verwondering mee over je producten en zijn begeesterd.
Zo zijn we ook het restaurant begonnen, je kan in de winkel wel zeggen: “je moet dit eens proberen en je moet een keer naar daar gaan”. Het idee van het restaurant is: zet het voor hun neus en vertel erover.
Als je in korte keten en lokaal denkt, komt er automatisch van alles bij dat je op een andere manier doet.
Als je niet winst en geld als enig doel stelt, zijn andere zaken van belang. Mensgericht zijn, levenskwaliteit, gezondheid, mentaliteit … Het is die mindset van hoe je in het leven staat die een hefboom kan zijn voor verandering.
Eind jaren negentig is mijn mama op de hoeve ook begonnen met het maken van ijs. Hoeveijs Viola. Het vanille-ijsrecept is nog altijd hetzelfde. In 2017 ben ik verder gegaan met het ijs en heb ik ook het streekproductenverhaal erbij genomen.
Door daar naar op zoek te gaan ontdek je heel veel, er beweegt enorm veel in West-Vlaanderen. We zitten ook tegen de Franse grens en daar staan ze nog een stapje verder. Het is onvoorstelbaar wat daar allemaal aan het bewegen is.
Vorige week zag ik een tuinaannemer die zelf een machine heeft ontwikkeld om haagkanten aan te planten. Ze hebben al tien kilometer haagkant aangeplant. Dat zijn motoren van biodiversiteit.
Dat is voor mij een eerste kleine stap om iets te veranderen waarin je landbouwers kan meenemen. Als je iets wil veranderen, dan moet dat beetje per beetje met kleine stapjes gebeuren.
Misschien staat die haagkant naast een monocultuur, maar die haagkant zal in de toekomst belangrijk zijn. Daar gaat heel veel leven in komen en van alles in gebeuren dat ook positief zal zijn voor de monocultuur die ernaast ligt.
Als ik de vele initiatieven zie die op een positieve manier vooruit willen met de toekomst van onze omgeving en de toekomst van onze kinderen, geeft me dat hoop.
Ik zie de toekomst heel positief in als je kijkt waar we vandaag staan in vergelijking met tien jaar geleden. We kunnen op dezelfde weg verdergaan, met een generatie jongeren die beter geïnformeerd is en die van de oudere generatie een dosis veerkracht en draagkracht kan meekrijgen.
De wisselwerking tussen het kenmerkende van beide generaties kan voor een grote positieve impact zorgen om de uitdagingen die eraan komen te kunnen aangaan.”
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Waar zie jij dat vandaag de landbouw en voeding van morgen aan het beginnen is?
We horen het graag van je in de comments hieronder …